Trong những thập kỷ gần đây, ngành công nghệ phần mềm đã trải qua một sự phát triển không ngừng với tốc độ chóng mặt, trở thành một trong những lĩnh vực trọng yếu và động lực chính của nền kinh tế toàn cầu. Từ các ứng dụng di động cho đến phần mềm doanh nghiệp, công nghệ phần mềm đã len lỏi vào mọi khía cạnh của cuộc sống hiện đại, làm thay đổi cách chúng ta giao tiếp, làm việc và giải trí. Với sự gia tăng của nền kinh tế số, phần mềm không chỉ là công cụ mà còn là tài sản chiến lược quan trọng đối với cá nhân, doanh nghiệp và quốc gia.

Trong bối cảnh đó, bản quyền phần mềm đóng một vai trò cực kỳ quan trọng. Bản quyền không chỉ là một công cụ pháp lý để bảo vệ quyền lợi của những người sáng tạo mà còn là nền tảng để đảm bảo một thị trường công nghệ công bằng và lành mạnh. Qua đó, việc đăng ký bản quyền phần mềm khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới, tránh đi các hành vi sao chép, đồng thời bảo đảm sự bền vững cho những nhà phát triển phần mềm trong việc đầu tư, thu hồi vốn, tạo ra lợi nhuận từ phần mềm. Trong bài viết dưới đây, dưới khía cạnh pháp lý chúng tôi muốn chia sẻ đến bạn lý do vì sao việc đăng ký bản quyền phần mềm là điều cần thiết, quan trọng và cần phải thực hiện trước khi phần mềm được công bố công khai.

1. Xác định bạn là tác giả, chủ sở hữu hợp pháp

Thông qua thủ tục đăng ký quyền tác giả, chủ sở hữu quyền tác giá, bạn sẽ được Cục bản quyền cấp cho bạn Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, trên giấy chứng nhận sẽ ghi nhận bạn với tư cách tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đối với phần mềm hay được gọi chính xác là chương trình máy tính. Mặc dù bạn có thể hiểu rằng bạn là tác giả bởi bạn là người nghiên cứu tạo ra chương trình phần mềm máy tính, hoặc là bên người sử dụng lao động, nhà đầu tư đã tham gia đầu tư vốn để tạo ra phần mềm. Tuy nhiên khi có một bên thứ ba thực hiện đăng ký trước thì bạn sẽ là bên phải tập hợp tất cả những thông tin cần thiết để làm chứng cứ chứng minh trước cơ quan có thẩm quyền, cơ quan giải quyết tranh chấp cho mục đích cuối cùng là ghi nhận bạn mới là tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả hợp pháp.  Bởi theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ thì “Tổ chức, cá nhân đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan không có nghĩa vụ chứng minh quyền tác giả, quyền liên quan thuộc về mình khi có tranh chấp, trừ trường hợp có chứng cứ ngược lại.”

Tuy nhiên quá trình tranh chấp đó có giúp bạn ghi nhận được tư cách tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả hay không, không có bất kỳ khẳng định nào chắc chắn ở đây, bởi lẽ cơ quan giải quyết tranh chấp sẽ căn cứ vào tính xác thực, đầy đủ của chứng cứ để đưa ra quyết định cuối cùng, và mặc định trong thời gian xảy ra tranh chấp thì pháp luật vẫn thừa nhận cá nhân, tổ chức được ghi nhận tên trên Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả là tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả hợp pháp.

2. Rủi ro pháp lý nào bạn phải đối mặt từ việc không có đăng ký bản quyền phần mềm?

Không đăng ký bản quyền phần mềm có thể dẫn đến một số rủi ro pháp lý đáng kể cho cá nhân hoặc tổ chức sử dụng phần mềm đó. Dưới đây là một số rủi ro cơ bản:

Vi phạm bản quyền: Nếu bạn sử dụng hoặc phân phối phần mềm mà không có giấy phép hoặc bản quyền hợp pháp, bạn có thể bị cáo buộc vi phạm bản quyền. Điều này có thể dẫn đến việc phải đối mặt với các hành động pháp lý như kiện tụng, và bạn có thể phải trả tiền phạt hoặc bồi thường thiệt hại.

Mất quyền kiểm soát tài sản trí tuệ: Nếu bạn là người phát triển phần mềm và không đăng ký bản quyền cho sản phẩm của mình, bạn có thể mất quyền kiểm soát đối với sản phẩm đó. Những người khác có thể sao chép hoặc sử dụng sản phẩm của bạn mà không cần sự đồng ý hoặc thanh toán cho bạn.

Chấm dứt hoặc bị yêu cầu ngừng các quyền tài sản đi kèm: Theo đó, bạn là chủ sở hữu quyền tác giả, bạn sẽ có các quyền được hiểu là quyền tài sản đối với phần mềm và đây mới chính là những quyền mà bạn hướng đến để thu về khoản lợi ích kinh doanh. Tuy nhiên, khi bạn không đăng ký bản quyền phần mềm và có một bên thứ ba khác đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, thì như đã phân tích ở mục 1, điều đầu tiên là bên thứ ba sẽ buộc bạn phải gỡ bỏ và chấm dứt việc khai thác các quyền tài sản của phần mềm. Bạn sẽ buộc phải thông qua cơ quan có thẩm quyền để bảo vệ quyền lợi của mình và thực hiện các nghĩa vụ chứng minh. Với kinh nghiệm của mình, chúng tôi nhận thấy thời gian giải quyết từ phía cơ quan có thẩm quyền là khá dài và trong khoảng thời gian đó trên cơ sở pháp luật thừa nhận thì bên thứ ba vẫn là chủ sở hữu quyền tác giả đối với phần mềm và được quyền khai thác các quyền tài sản mà không có bất kỳ cản trở nào.

3. Không đăng ký bản quyền phần mềm, bạn bị mất đi các lợi ích thương mại

Đăng ký bản quyền phần mềm không chỉ giúp bạn tránh đi các rủi ro pháp lý mà điều đó còn giúp bạn không bị mất đi các lợi ích thương mại, điển hình có thể kể đến như:

Tạo lợi thế cạnh tranh: Phần mềm được đăng ký bản quyền thường được thị trường nhận thức là có giá trị cao hơn so với những phần mềm không được bảo hộ. Điều này giúp tạo dựng thương hiệu mạnh mẽ, tăng tính chuyên nghiệp và đáng tin cậy trong mắt người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Thu hút đầu tư: Phần mềm đã được đăng ký bảo hộ được xem là tín hiệu tích cực cho các nhà đầu tư, bởi các nhà đầu tư và các quỹ đầu tư thường tìm kiếm các dự án có khả năng sinh lời cao và rủi ro thấp. Trong những năm gần đây, việc xác định yếu tố “phát triển bền vững” của mỗi doanh nghiệp hay dự án được xem là điều mà các nhà đầu tư, quỹ đầu tư chú trọng, bởi mức độ bền vững của doanh nghiệp, dự án sẽ giúp chính các nhà đầu tư quản trị được rủi ro cho nguồn vốn của họ. Tính tuân thủ pháp lý được hiểu là một phần không thể loại trừ khi nhà đầu tư đánh giá yếu tố “phát triển bền vững” của doanh nghiệp. Bên cạnh đó đầu tư vào phần mềm có bản quyền cũng an toàn hơn về mặt pháp lý, giúp bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư và đảm bảo khả năng thu hồi vốn cũng như sinh lời trong tương lai. Pháp luật sở hữu trí tuệ quy định rằng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ được tạo ra từ hành vi xâm phạm quyền tác giả cũng  bị coi là sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ xâm phạm quyền tác giả, và tùy từng trường hợp mà tiêu hủy, thu hồi hoặc các biện pháp khác tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.

Mở rộng thị trường: Bằng việc cấp phép sử dụng phần mềm, bạn có thể mở rộng thị trường bằng cách cho phép các bên thứ ba sử dụng sản phẩm của mình dưới sự thỏa thuận và điều kiện rõ ràng. Điều này không chỉ tạo ra nguồn thu từ việc bán bản quyền mà còn từ các khoản phí bản quyền, hỗ trợ kỹ thuật, và cập nhật sản phẩm. Tuy nhiên tất cả những điều này chỉ có thể thực hiện một cách thuận lợi nếu phần mềm của bạn đã được đăng ký bảo hộ.

Tóm lại, bản quyền không chỉ là một công cụ pháp lý bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo mà còn là một cơ chế thúc đẩy sự đổi mới và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển. Điều này là rất quan trọng trong ngành công nghệ thông tin và phần mềm, nơi mà tiến bộ kỹ thuật xảy ra nhanh chóng và liên tục đòi hỏi các đổi mới để duy trì tính cạnh tranh.

Đăng ký bản quyền phần mềm là một bước thiết yếu không chỉ để bảo vệ tài sản trí tuệ mà còn để tăng cường sức cạnh tranh và đảm bảo lợi ích kinh tế trong môi trường kinh doanh ngày càng đa dạng và cạnh tranh hiện nay. Qua bài viết này, chúng tôi mong muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đăng ký bản quyền và khuyến khích các cá nhân cũng như doanh nghiệp nắm bắt lợi ích to lớn mà quá trình này mang lại.

Thời gian viết bài: 03/05/2024

Bài viết ghi nhận thông tin chung có giá trị tham khảo, trường hợp bạn mong muốn nhận ý kiến pháp lý liên quan đến các vấn đề mà bạn đang vướng mắc, bạn vui lòng liên hệ với Luật sư của chúng tôi theo email info@cdlaf.vn

Bạn có thể tham thảo thêm:

• Quyền sở hữu bất động sản tại Việt Nam của Doanh nghiệp nước ngoài theo quy định của Luật đất đai mới nhất 2024
• Kiểm soát vấn đề bảo mật thông tin trong doanh nghiệp như thế nào?
• Nghĩa vụ thuế nhà thầu của nhà đầu tư nước ngoài khi có hoạt động kinh doanh tại Việt Nam (Phần 1)