Ngày cập nhật: August 29 , 2023

Lưu ý gì khi đơn phương chấm dứt hợp đồng trong kinh doanh

Bất kỳ bên nào khi tham gia vào các giao dịch dân sự, thương mại cũng mong muốn hợp đồng giữa các bên được thực hiện một cách thuận lợi cũng như đi đến hết thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng. Tuy nhiên vì nhiều lý do khác nhau như nhu cầu của mỗi bên, hành vi vi phạm mà một trong các bên có nhu cầu đơn phương chấm dứt hợp đồng trước thời hạn. Trong trường hợp này việc xác định các điều kiện đơn phương, thủ tục để đơn phương sao cho đúng thỏa thuận, đúng luật đóng vai trò đặc biệt quan trọng, bởi điều này ảnh hưởng đến trách nhiệm của một bên đối với bên còn lại liên quan đến phạt hợp đồng, bồi thường thiệt hại.

Bài viết dưới đây của chúng tôi sẽ chia sẻ đến bạn những điểm cần lưu ý khi đơn phương chấm dứt hợp đồng.

Nội dung bài viết:

1. Đơn phương chấm dứt hợp đồng – hiểu theo quy định pháp luật

Đơn phương chấm dứt hợp đồng hiện được quy định tại Điều 428 của Bộ luật dân sự như sau:

“Điều 428. Đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng

Một bên có quyền đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng và không phải bồi thường thiệt hại khi bên kia vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trong hợp đồng hoặc các bên có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Bên đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng phải thông báo ngay cho bên kia biết về việc chấm dứt hợp đồng, nếu không thông báo mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.
Khi hợp đồng bị đơn phương chấm dứt thực hiện thì hợp đồng chấm dứt kể từ thời điểm bên kia nhận được thông báo chấm dứt. Các bên không phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ, trừ thỏa thuận về phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại và thỏa thuận về giải quyết tranh chấp. Bên đã thực hiện nghĩa vụ có quyền yêu cầu bên kia thanh toán phần nghĩa vụ đã thực hiện.
Bên bị thiệt hại do hành vi không thực hiện đúng nghĩa vụ trong hợp đồng của bên kia được bồi thường.
Trường hợp việc đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng không có căn cứ quy định tại khoản 1 Điều này thì bên đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng được xác định là bên vi phạm nghĩa vụ và phải thực hiện trách nhiệm dân sự theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan do không thực hiện đúng nghĩa vụ trong hợp đồng.”

Với quy định trên thì việc đơn phương chấm dứt hợp đồng sẽ phát sinh khi một bên có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trong hợp đồng hoặc các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định. Trường hợp hợp đồng không quy định điều khoản về đơn phương chấm dứt hợp đồng thì doanh nghiệp sẽ phải xem xét việc bên còn lại của hợp đồng có đang vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ của hợp đồng hay không?

Và trong trường hợp này, vấn đề được đặt ra là “vi phạm như thế nào thì bị xem là vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ hợp đồng”. Trong trường hợp này một số hợp đồng sẽ ghi nhận cụ thể về xác định các hành vi vi phạm bị xem là “vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ hợp đồng”. Tuy nhiên trên thực tế chúng tôi thấy rằng hợp đồng nào quy định được nội dung này thì thực tế cũng sẽ ghi nhận rất chặt chẽ điều khoản về đơn phương chấm dứt hợp đồng theo hướng các trường hợp được quyền đơn phương, hình thức gửi yêu cầu đơn phương, thời gian thông báo trước…

Thay vào đó một số trường hợp hợp đồng sẽ ghi nhận một cách chung chung theo hướng một trong các bên được quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng trước thời hạn, nhưng không ghi nhận rõ điều kiện để phát sinh việc được quyền đơn phương là gì? Thời hạn thông báo trước bao lâu, hình thức gửi yêu cầu đơn phương, và các nội dung khác liên quan đến việc giải quyết những nội dung nghĩa vụ mà các bên đã thực hiện đến thời điểm đơn phương chấm dứt hợp đồng. Chính vì không có quy định cụ thể nên trên thực tế sẽ xảy ra trường hợp một bên cho rằng có quyền đơn phương, nhưng bên còn lại không đồng ý, hay một bên cho rằng thời gian thông báo trước cho việc đơn phương là không hợp lý.

2. Thời gian thông báo trước khi đơn phương như thế nào mới được xem hợp lý

Trường hợp các bên không có thỏa thuận trong hợp đồng về thời gian thônng báo trước khi đơn phương chấm dứt hợp đồng thì thời gian thông báo trước như thế nào được xem là hợp lý sẽ tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể và theo quan điểm giải quyết của Tòa án, Trọng tài khi đi xem xét giải quyết tranh chấp giữa các bên. Bởi hiện tại không có bất kỳ quy định nào của pháp luật giải thích rằng thời gian thông báo trước như thế nào thì được xem là hợp lý, pháp luật chỉ ghi nhận một cách chung chung như chúng tôi đã đề cập tại mục 1 nêu trên.

Vậy câu hỏi đặt ra là: xác định thời gian thông báo trước một cách hợp lý có thực sự quan trọng không?

Câu trả lời sẽ là thực sự rất quan trọng, do đó các doanh nghiệp cần phải lưu ý khi xác lập hợp đồng, bởi khi một bên đơn phương chấm dứt hợp đồng và thông báo trước với một khoảng thời gian không hợp lý thì sẽ chịu rủi ro bồi thường thiệt hại, khi bên kia chứng minh được có thiệt hại xảy ra do việc chấm dứt hợp đồng một cách đột ngột.

Bạn có thể tham khảo quan điểm giải quyết của Tòa án tại Án lệ số 21/2018/AL về lỗi và thiệt hại trong trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng cho thuê tài sản. Do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày 17 tháng 10 năm 2018 và được công bố theo Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06 tháng 11 năm 2018 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

“[1] Ngày 10-4-2006, Công ty D cho Công ty cổ phần C thuê hai đầu máy vỏ thép và lai dắt tàu ra vào tại cảng 10-10 và cảng Khe Dây Quảng Ninh, có hiệu lực từ ngày ký đến ngày 31-12-2006 theo Hợp đồng kinh tế số 1141/HĐ-CNQN. Trong hợp đồng không có thỏa thuận về điều kiện chấm dứt hợp đồng. Tuy nhiên, đến ngày 17-8-2006, Công ty cổ phần C có Văn bản số 2349/INDEVCO thông báo chấm dứt hợp đồng từ ngày 20-8-2006 với lý do “không có nhu cầu thuê 2 đầu máy”. Thời gian Công ty cổ phần C ra văn bản thông báo đến khi chấm dứt hợp đồng là quá ngắn, đã gây thiệt hại cho Công ty D do không thể có được hợp đồng khác thay thế ngay. Lỗi thuộc về Công ty cổ phần C nên phải chịu trách nhiệm đối với khoản thiệt hại đã gây ra cho Công ty D. Thiệt hại thực tế cần xem xét là khoản tiền cho thuê phương tiện trong thời gian còn lại của hợp đồng.”

Tóm lại, để dự liệu cho các tình huống có thể phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng, thì điều khoản về đơn phương chấm dứt hợp đồng cần được ghi nhận cụ thể, đầy đủ và rõ ràng trong hợp đồng, bao gồm nhưng không giới hạn các nội dung về: sự kiện làm phát sinh quyền được đơn phương chấm dứt hợp đồng, thời gian thông báo trước là bao lâu, hình thức gửi yêu cầu đơn phương là gì ( trực tiếp, email hay một hình thức khác được các bên thừa nhận), thông báo đơn phương chấm dứt được gửi đến ai… và một số nội dung khác tùy vào từng trường hợp cụ thể.

Doanh nghiệp sẽ cần dựa vào loại hợp đồng: mua bán, cung ứng dịch vụ, gia công… đối tác ở trong nước hay nước ngoài, để ghi nhận các điều khoản liên quan đến đơn phương chấm dứt hợp đồng, cách thức xử lý các nghĩa vụ tồn đọng khi đơn phương… và ghi nhận các nội dung khác của hợp đồng như phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại.

Thời gian viết bài: 29/08/2023

Bài viết ghi nhận thông tin chung có giá trị tham khảo, trường hợp bạn mong muốn nhận ý kiến pháp lý liên quan đến các vấn đề mà bạn đang vướng mắc, bạn vui lòng liên hệ với Luật sư của chúng tôi theo email info@cdlaf.vn

Vì sao chọn dịch vụ CDLAF

Chúng tôi cung cấp đến bạn giải pháp pháp lý hiệu quả và toàn diện, giúp bạn tiết kiệm ngân sách, duy trì sự tuân thủ trong doanh nghiệp;
Chúng tôi tiếp tục duy trì việc theo dõi vấn đề pháp lý của bạn ngay cả khi dịch vụ đã hoàn thành và cập nhật đến bạn khi có bất kỳ sự thay đổi nào từ hệ thống pháp luật Việt Nam;
Hệ thống biểu mẫu về doanh nghiệp, đầu tư được xây dựng và cập nhật liên tục sẽ cung cấp khi khách hàng yêu cầu, rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục;
Doanh nghiệp cập nhật kịp thời các chính sách và phương thức làm việc tại các cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
Đội ngũ Luật sư của CDLAF nhiều năm kinh nghiệm hoạt động tại lĩnh vực Lao động, Doanh nghiệp, Đầu tư cùng với các cố vấn nhân sự, tài chính;
Quy trình bảo mật thông tin nghiêm ngặt trong suốt quá trình thực hiện dịch vụ và ngay cả khi dịch vụ được hoàn thành sau đó;

Bạn có thể tham thảo thêm: